Białka i aminokwasy

Podstawowa funkcja białek i aminokwasów

jego strukturalnymi składnikami są aminokwasy, które łącząc się ze sobą wiązaniami zawierającymi azot tworzą wielołańcuchowe białka. Znamy 22 aminokwasy z czego 8 jest niezbędnych (nie wytwarza ich organizm człowieka). Dziewiąty aminokwas – histydyna jest niezbędna dzieciom.

Na dobę potrzebujemy minimum 45gramów białka. Wartość wskazaną możemy obliczyć mnożąc wagę ciała w kilogramach przez współczynnik 0,79 od 19 roku życia wzwyż. Nie powinniśmy przekraczać 1 gram białka na każdy nasz 1 kg wagi. Dzieci i młodzież muszą spożywać więcej białka! Spożywanie powyżej 100gramów białka dziennie może prowadzić do nowotworów. W diecie rakowców winniśmy ograniczyć spożycie białka do minimum (20-30g dziennie). Warto wiedzieć, że 1gram białka i węglowodanów to 4kalorie, natomiast 1 gram tłuszczów to 9 kalorii!

Białko pełnowartościowe- zawiera wszystkie niezbędne aminokwasy. Źródła tego białka: mięso, drób, jaja, sery, mleko i jego przetwory oraz owoce morza. białko iepełnowartościowe- nie zawiera wszystkich aminokwasów (oprócz soji).

Źródła: soja, fasola, groch, ryż, nasiona, ziarna zbóź, orzechy

Poniżej przedstawiam niektóre niezbędne aminokwasy dla człowieka i ich rolę w organizmach żywych. Omówione są tu w kolejności: tryptofan, fenyloalanina, lizyna, arginina i ornityna.

a/ Tryptofan

niezbędny aminokwas, zużywany w mózgu do tworzenia serotoniny wraz z witaminą B6, nikotamidem (niacyną) i magnezem. Serotonina to neuroprzekaźnik oraz czynnik biochemiczny ułatwiający sen, ponadto zmniejsza wrażliwość na ból, działa przeciwdepresyjnie, łagodzi migrenę, zmniejsza nadpobudliwość i napięcie, usuwa niektóre objawy zatruć alkoholowych.

Źródła: mleko i jego produkty, mięso, ryby, indyk, banany, suszone daktyle, orzeszki ziemne.

b/ Fenyloalanina

Aminokwas niezbędny, spełniający rolę chemicznego przekaźnika między obwodowymi komórkami nerwowymi, a mózgiem. Jest prekursorem neuroprzekaźników dopaminy i norepinefryny. Fenyloalanina i kwas asparaginowy wchodzą w skład aspartamu, sztucznego słodzika.

Korzyści: zmniejsza uczucie głodu, dość silny afrodyzjak, poprawia pamięć i refleks, łagodzi stany depresyjne.
Źródła: żywność bogata w białko oraz soja, ser, kwaśne mleko, orzechy, migdały, fasola, ziarno sezamowe, dynia.

Preparaty z fenyloalaniną np. aspartamu nie można stosować w ciąży, raku skóry i fenyloketonurii, ostrożnie w nadciśnieniu tętniczym.

c/ Lizyna

Aminokwas niezbędny, bierze udział we wzroście, odnowie tkanek, produkcji przeciwciał, enzymów i hormonów; zapobiega m.in. zakażeniom wirusa opryszczki. Sprzyja lepszej koncentracji umysłowej. Wpływa na spalanie kwasów tłuszczowych i ma udział w prawidłowej funkcji jajników.

Źródła: mleko i jego produkty, mięso, fasola, soja, jaja, drożdże,flądra, tuńczyk, amarantus, orzeszki ziemne.
Można myśleć o jej braku przy objawach zmęczenia, braku koncentracji,przekrwionych oczach, nudnościach, zawrotach głowy i niedokrwistości.

d/ Arginina, ornityna i hormon wzrostu

Arginina jest konieczna do prawidłowej funkcji przysadki mózgowej, wraz z ornityną, fenyloalaniną jest potrzebna do syntezy i uwalniania hormonu wzrostu. Ponadto niedobór argininy może być przyczyną bezpłodności, ponieważ stanowi ona 80% białka płynu nasiennego. Wzmacnia system immunologiczny, ułatwia gojenie ran i pomaga metabolizować tłuszcz zapasowy. Zapewnia prawidłową funkcję mięśni, zwiększając sprawność umysłową i fizyczną.

Główne źródła: prażona kukurydza, owsianka, ryż, czekolada, rodzynki,słonecznik i ziarno sezamowe.

Arginina wskazana jest szczególnie u sportowców.
Hormon wzrostu – somatotropina – wydzielany jest z przysadki mózgowej, jako reakcja na sen, a także na silny wysiłek fizyczny i głód. Hormon ten przyśpiesza spalanie tłuszczów w trakcie ciężkiej pracy czy wysiłku sportowego. Ponadto zwiększa odporność na choroby, przyśpiesza gojenie ran i wpływa na odnowę tkanek, wzmacnia tkankę łączną w ścięgnach i więzadłach oraz zwiększa syntezę białka potrzebnego do wzrostu mięśni. Obniża poziom mocznika we krwi i moczu. Sekrecja hormonu wzrostu zanika ok. 50 roku życia.

Ornityna i arginina to komplementarne aminokwasy, które się uzupełniają. Ornityna pomaga w wydzielaniu insuliny i potęguje jej działanie anabolizujące, zwiększając masę mięśniową. Warto wiedzieć, że arginina powstaje z ornityny a ta uwalnia się z argininy.
Dlatego istnieje ciągła współzależność między nimi. Stosowanie suplementacji aminokwasów argininy, ornityny i cysteiny oraz witamin A, E i C a także cynku i selenu budzi nadzieję na odwracalność zmian zwyrodnieniowych. Inne aminokwasy.

Białka pełnią rozmaite funkcje w naszym organizmie, a poszczególne aminokwasy odgrywają tu swoistą rolę. Taką funkcję anaboliczną (w dobrym tego słowa znaczeniu) pełnią: leucyna, izoleucyna, walina. Są one głównym źródłem kalorii dla mięśni ludzkich, powodującymi przyrost masy mięśniowej. Histydyna jest konieczna dla prawidłowego rozwoju dzieci. Ponadto łagodzi objawy w reumatoidalnym zapaleniu stawów oraz łagodzi stres. Alanina i kwas asparaginowy wzmacniają system immunologiczny. Kwasy asparaginowy i glutaminowy zapobiegają zmęczeniu i są niezbędne np. sportowcom,zwiększając wytrzynałość i żywotność organizmu. Metionina następny aminokwas jest pomocna w leczeniu schizofrenii i choroby Parkinsona oraz działa przeciwnowotworowo, wspólnie z choliną i kwasem foliowym. Prolina zwiększa możliwość uczenia się i zapamiętywania i jest pomocna w gojeniu ran, natomiast seryna łagodzi ból i jest naturalnym czynnikiem przeciwpsychotycznym. Tyrozyna także łagodzi stres i poprawia nastrój.

To silny afrodyzjak, a ponadto hamuje apetyt. Treonina jest konieczna do przyswajania białka pokarmowego. GLicyna to najprostszy aminokwas. Pomaga w leczeniu niedoczynności przysadki mózgowej i jest stosowana w dystrofiach mięśniowych. Wchodzi w skład wielu leków neutralizujących sok żołądkowy. L-Glutation jest trójpeptydem (cysteina+kwas glutaminowy+glicyna) działającym jako przeciwutleniacz niszczący wolne rodniki, które przyśpieszają proces starzenia oraz są odpowiedzialne za rozrost nowotworowy, jest pomocny w leczeniu alergii, cukrzycy, hipoglikemi, zaćmie i zapaleniu stawów, zapobiega skutkom radio- i chemioterapii a także palenia papierosów i nadużywania alkoholu. Sama cysteina zapobiega łysieniu, łagodzi łuszczycę, poprawia stan włosów, skóry i paznokci. Cystyna zapobiega zatruciom miedzią i chorobie Wilsona. Obie łagodzą skutki palenia tytoniu i nadużywania alkoholu przez neutralizację wolnych rodników.

Opracował lekarz medycyny Jacek Reichert